Observaties en Aanbevelingen

Grote ontevredenheid over functioneren overheid

Een belangrijke constatering uit het onderzoek is dat er een breed gevoel van ontevredenheid is over het functioneren van de overheid (en belemmerende wet- en regelgeving). Gezien de mate van ontevredenheid lijkt het vertrouwen in de overheid vanuit het Nederlandse bedrijfsleven sterk onder druk te staan. Het bedrijfsleven is tot op grote hoogte verantwoordelijk voor de huidige en toekomstige welvaart in Nederland. Daarbij hoort een optimaal faciliterende en zeer zeker ook een betrouwbare overheid (waarbij wet- en regelgeving proportioneel en voorspelbaar is qua gevolgen).

De overheid moet het functioneren van het bedrijfsleven begrijpen en respecteren, het bedrijfsleven moet oog hebben voor de verantwoordelijkheden van de overheid. Het herstellen van vertrouwen kost tijd en moeite, maar is essentieel als gezonde basis voor het functioneren van het bedrijfsleven in Nederland. Het oplossen van een vertrouwenscrisis tussen de overheid en het bedrijfsleven vereist wederzijds begrip en een gecoördineerde inspanning. De volgende twee acties kunnen daarbij helpen:

1. Verplichte Overheid-Bedrijfsleven Dialoog. Het primaat van wet- en regelgeving ligt vanzelfsprekend bij de overheid, maar relevante brancheverenigingen moeten in een vroeg stadium van wet- en regelgeving (systeem relevant voor bedrijven met significante impact op hun investeringen, innovaties, verdienvermogen) verplicht geconsulteerd worden met betrekking tot effectiviteit, proportionaliteit en uitvoering van nieuwe wet- en regelgeving in een zogenaamde Overheid-Bedrijfsleven Dialoog (dit is dus anders dan een internetconsultatie en is aanvullend op de MKB-toets). De Raad van State zou marginaal, maar wel zichtbaar, moeten toetsen of deze dialoog voldoende zorgvuldig is gedaan.

2. Bindende Gedragscodes Brancheverenigingen naast Handhaving door Overheid. Zowel overheid als bedrijfsleven moeten zich bewust zijn van het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzame ontwikkeling. Het bedrijfsleven moet zich richten op het creëren van waarde voor zowel het bedrijf als de samenleving, terwijl de overheid moet zorgen voor een evenwichtige regelgeving die economische groei bevordert en tegelijkertijd sociale- en milieudoelstellingen ondersteunt. Brancheverenigingen (zover zij dit niet al gedaan hebben) kunnen initiatief nemen door voor hun leden bindende gedragscodes op te stellen, onder meer gericht op (ethisch) verantwoord ondernemen. Voor zover er sprake is van een goede governance en voldoende toezicht op de uitvoering, dient de overheid deze gedragscodes te respecteren door terughoudend optreden in deze branches. Daarbuiten moet de overheid zorgen voor consequente, voorspelbare, proportionele en effectieve handhaving van wetten en voorschriften.

Grote ontevredenheid over functioneren overheid

Een andere belangrijke constatering uit het onderzoek is dat er grote zorgen zijn over het tekort aan personeel. Deze tekorten kunnen onder meer leiden tot verminderde productiviteit, minder investeringen, vertraging in groei en innovatie, toenemende werkdruk, toename van kosten, lagere klantentevredenheid en lagere winsten (en inkomsten voor de overheid). Een gezamenlijk aanpak om tekorten aan gekwalificeerd personeel aan te pakken is essentieel. De volgende acties kunnen daarbij helpen:

1. Meer uren werken loont te vaak onvoldoende, waardoor een potentieel aan gekwalificeerd personeel onderbenut blijft (bron: AWVN 2022). De marginale belastingdruk kan oplopen tot boven de 80%. Dit moet een eenvoudige keuze worden. De aanbeveling is daarom dat de marginale belastingdruk op extra inkomen voor werknemers in alle situaties wettelijk maximaal 49,5% mag zijn (gelijk aan het hoogste IB belastingtarief in Box 1) (en zonder nieuwe extra lastenverzwaringen voor werkgevers).

2. Branches en overheid moeten gezamenlijk intensieve programma’s opzetten gericht op omscholing en bijscholing van werknemers voor sectoren met de grootste tekorten, gebruik makende van elk aanwezig potentieel op de arbeidsmarkt (‘denken in kansen, niet in onmogelijkheden’).

3. Er moet een samenleving-brede fundamentele analyse komen met scenario’s voor de jaren 2024-2034 of en waar de tekorten aan gekwalificeerd personeel conjunctureel of structureel zijn, rekening houdende met gevraagde competenties, rekening houdende met ontwikkelingen in maatschappij, economie, technologie en demografie. Op basis van deze analyse moet gericht worden opgeleid voor gevraagde competenties, in nauwe samenwerking tussen bedrijven, onderwijsinstellingen en overheid (rekening houdende met mogelijke ‘varkenscyclus’ in cyclisch meer kwetsbare sectoren en het voorkomen van kapitaalvernietiging mocht werkgelegenheid terugvallen).

4. Elke branchevereniging dient een Arbeidsmarktonderzoek en -actieplan te hebben inclusief de gevraagde competenties in haar sector, de verwachtingen voor de komende drie jaren en scenario’s voor de komende vijf en tien jaren (zie ook: ROA Maastricht University), en deze delen met haar leden en het onderwijsveld.

5. De juiste medewerkers met de juiste competenties moeten op de juiste plaats worden ingezet. Koester de menselijke toegevoegde waarde die alleen mensen kunnen leveren. Tegelijkertijd, minimaliseer en automatiseer administratieve verplichtingen zoveel mogelijk, innoveer en gebruik op verstandige wijze waar mogelijk de mogelijkheden, die technologie biedt.